Begin 2019 werden de eerste kroppen geoogst vanuit de bassins van B4Agro in Warmenhuizen. Onder ruim 3 hectare glas kan hier evenveel worden geproduceerd als op 100 hectare buiten. Overigens teelt het tuinbouwbedrijf jaarlijks evengoed nog zo’n 130 hectare sla in de vollegrond. “Maar de risico’s lijken daar elk jaar groter te worden,” zegt Willem Bas, die bij B4Agro nauw betrokken is bij de teelt op water. “Vorig jaar zijn onze percelen vier keer getroffen door extreme weersituaties: hagel in het voorjaar, extreme droogte in de zomer, een zware storm in augustus en eindeloze natheid in het najaar. Dat sterkt ons alleen maar in het idee dat we op zoek moeten naar alternatieve productiemethoden.”

Constante stroom

Inkoopmanager Erwin Duits (Vezet) is ook overtuigd van de waarde van dergelijke innovaties. De groenteverwerker is afhankelijk van een constante stroom van groente, omdat er anders verwerkingslijnen stil komen te staan. “De continuïteit in de aanlevering van onze grondstoffen komt in gevaar door de grotere weersextremen. Steeds vaker schuiven productieschema’s in de vollegrond op, of gaan delen van de oogst zelfs helemaal verloren.”

Vezet is een van de hofleveranciers van Albert Heijn, met een breed assortiment kant-en-klaar-maaltijden, salades en mixen met gesneden groenten.

“Een voordeel van het kweken van ‘sla op water’ is dat de ecologische voetafdruk afneemt. De teelt kan binnen Nederland plaatsvinden, het transport dus ook. Daar zijn we trots op en dat zie je terug in onze samenwerking,” zegt Pauline van den Brandhof namens de supermarktketen. De samenwerking tussen de drie schakels in de keten kent al een aanloop van meerdere jaren. Die nauwe samenwerking is ook nodig voor het vertrouwen en daarmee het welslagen van deze aanpak, meent Duits. “Om dit soort nieuwe technieken te ontwikkelen is echt een kwestie van de lange adem.”

Tijdrovend proces

Daar weet Bas over mee te praten. De eerste proeven voor de teelt op water dateren al van 2008. Sindsdien zijn vorderingen gemaakt en tegenslagen overwonnen. “We zijn zeker nog niet waar we willen zijn, maar maken stappen vooruit.”

De beste manier om de opzet van de waterteelt te doorgronden, is om het met eigen ogen te zien, weet Bas. Wat volgt is een boeiende rondleiding door de schuren en kassen van het bedrijf. B4Agro verzorgt de opkweek van de slaplanten zelf, op geautomatiseerde tafels in een hoge geconditioneerde cel met klimaatbeheersing en ledverlichting. Als de planten groot genoeg zijn, worden ze op drijvers gestoken, die via een sluis naar het grote teeltbassin stromen. Een indrukwekkend schouwspel. “De wortels steken in het water, dat is verrijkt met voedingsstoffen. Bijkomend voordeel is dat we geen last hebben van onkruid. De grotere opbrengst per hectare is cruciaal voor deze businesscase, omdat we veel vaker kunnen oogsten dan in de vollegrond.”

Samenwerking werkt versnellend

Bij B4Agro staat innovatie van oudsher hoog in het vaandel, weet Bas. “Net als veel collega’s zijn we altijd op zoek naar verbeteringen in de teelt of het verdere bedrijfsproces. Daarbij is veel onderzoek nodig. Sinds ik hier werk, is innovatie altijd al een rode draad op het bedrijf. Of het nu gaat om GPS op de trekkers, een robotschoffel  of dus de teelt op water. Zodoende staat iedereen altijd open voor hoe dingen beter of sneller kunnen.” Die open opstelling maakt ook dat B4Agro goed past in het concept van Evergreen, waarbij ondernemingen, onderzoek en onderwijs nauw met elkaar optrekken. Bas: “Als je verschillende instituten bij elkaar brengt, dan werkt dat versnellend. Via Evergreen is het mogelijk om extra onderzoek te doen, doordat er budget vrijkomt om de proeven goed te begeleiden. Dat wordt wel eens vergeten, want intussen gaat de productie hier gewoon door.”

Toch blijft Bas optimistisch over de praktische insteek van de Evergreen-aanpak. “Het schept ook ruimte om aanvullend onderzoek te doen met praktijktesten voor een goede waterkwaliteit of verbeteringen aan de drijvers. Zo komen we gaandeweg van elkaar te weet wat er technisch mogelijk is en wat er praktisch gewenst is.” Samenwerking is ook wat Vezet nastreeft. Duits: “Daarom werken we ook op contractbasis met leveranciers met wie we een lange termijn-relatie opbouwen. Dat moet ook wel vanwege de enorme volumes die we elke week afnemen. Voor ons is die binding met de telers heel erg belangrijk. B4Agro is wat dat betreft sinds jaar en dag al een hele innovatieve leverancier. Ze hebben die beschikbaarheid van product al heel vroeg als speerpunt aangewezen.”

Het maakt ook dat Vezet en B4Agro daardoor een nog intensiever contact hebben, zeker de laatste jaren. “Nu de volumes op water niet worden gehaald, zoeken we samen naar alternatieven. Door ook iets kleinere kroppen af te nemen, hebben we er iets meer werk aan, maar kan B4Agro wel blijven leveren. Of we zoeken naar een ander product. Zo proberen we een bijdrage te leveren dat investeringen op termijn toch kunnen worden terugverdiend.”

B4Agro waardeert die opstelling en is blij met het intensieve contact. Bas: “We werken hiermee aan een duurzame teelt: zonder chemie, energiezuinig, CO2-neutraal. Als wij daar onze nek voor uit steken, dan is het prettig om rugdekking te krijgen van andere schakels in de keten. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor financiers van dit soort initiatieven. We laten al zien dat er technisch heel veel mogelijk is. Alleen samen kunnen we die ambities daadwerkelijk waarmaken.”